Mudurnu bir zamanlar Bolu'dan büyüktü...

Osmanlı arşivleri günümüzün en zengin devlet arşivlerinden biridir. Bugün yerli yabancı bir çok araştırmacı bu arşivlerden istifade etmektedir. Geçmişte Osmanlı arşivlerine karşı büyük bir ilgisizlik vardı ve bir çok kıymetli evrak kağıt fabrikalarına satılmış idi. Son yıllarda durum iyileşmeye başlamış, arşivlerde tasnif çalışmaları artmıştır.

Bu sevindirici bir gelişmedir...

Günümüzde Osmanlı arşivlerini kullanmadan birçok ülkenin tarihini de tam olarak yazmak mümkün değildir. Arşiv vesikaları ?yerel tarih?araştırmaları için de son derece önemlidir. İl, ilçe hatta bir köyün tarihini araştırmak isteyenler arşivlerde çok değerli bilgiler bulabilirler.

İşte biz bu yazımızda, arşiv vesikalarına dayanarak hazırlanmış ve 16.yüzyılda Bolu Sancağı?nı genel olarak inceleyen böyle bir çalışmadan yararlandık. ?Kenan Ziya Taş? Bey?in hazırlamış olduğu doktora tezi, bizlere o dönemdeki Bolu Sancağı ile ilgili önemli bilgiler veriyor. Tahrir defterlerinin esas alındığı bu araştırma ile Bolu'nun 500 yıl öncesine kadar gidebiliyoruz.

Maalesef bugün elimizde ?Bolu Tarihi?ile ilgili çalışmalar son derece azdır. Bu tür çalışmaların çoğalması lâzımdır.Umarız bundan sonra üniversitemizin tarih bölümünde de Bolu tarihi ile ilgili yüksek lisans, doktora tezleri hazırlanır. Ayrıca üniversitemizde kurulacak olan ?Bolu Halk Kültürü İzzet Baysal Araştırma Merkezinin? en önemli görevlerinden biri de bu olmalıdır. Ancak bütün bu çalışmalarla kapsamlı bir ?Bolu Tarihi? yazılabilir ve böylece geçmişimizin bilinmeyen devirlerini öğrenebiliriz

* * *

Adı geçen araştırmaya göre 16. yüzyılda Bolu Sancağı, Anadolu Beylerbeyliği içinde bulunan 17 sancaktan biridir ve 16 nahiyesi vardır. Bolu Sancağı o devrin sancak merkezleri içinde en küçüklerinden biri olarak görülmektedir. Bolu şehir merkezi 1569 yılında 394 hane iken, Çorum 2984 hane, Kastamonu 3209 hanedir. Bu tarihlerde Bolu merkez nüfusunun 2000 civarında olduğunu söyleyebiliriz.

Araştırmada özellikle Mudurnu ilgimi çekti. Mudurnu ilçemiz hem 1519, hem de 1569 yılındaki tahrir defterlerinde Bolu sancak merkezinden daha ?büyük?olarak görülüyor. Mudurnu merkezi 1519 yılında 315 hane iken, Bolu merkez 262 haneden meydana geliyor. Bu dönemdeki kayıtlardan Mudurnu?dan ?şehir ?olarak bahsediliyor. O yıllarda daha büyük şehirler için kullanılan ?mahruse? sıfatı zaman zaman Mudurnu için de kullanılıyormuş.Ünlü Kâtip Çelebi de Mudurnu?nun bu öneminden dolayı ?Mudurnu nice defa mevleviyet itibar olunmuş bir kazadır?demiştir.

Hocamızın çalışmasında 1519 yılında Mudurnu?da 11 mahalle olduğu belirtiliyor. Bunlar; Akkadı, Gazan, Çilingir, Kayıkhane, (bugün Kaygana diyorlar) Şeyhler, Hızırfakıh, Cami, Sufiyan, Seyrancık, Hubi ve İmaret mahalleleridir. Mudurnu?da aynı dönemde ( 1519-1569 ) 8 muallimhane, 3 cami (Yıldırım Bayezıd, Sultan Süleyman, Nişancı Mehmet), 9 zaviye, 5 mescit ile bir medrese (Yıldırım Bayezıd) bulunmakta imiş...

Bütün bunlardan Mudurnu?nun 16. yüzyılda zengin bir ?ilim ve kültür merkezi ? olduğunu anlıyoruz.

Mudurnu günümüzde halen yaşattığı ahilik geleneği, el sanatları, geleneksel mimarisi, doğası ve güzel insanları ile turizm açısından büyük imkânlara sahiptir.

Coğrafi konumu da buna çok uygundur. Bu konum onları benzeri ilçelerden daha avantajlı hale getirebilir.

Mudurnulular hedefe varmak istiyorlarsa özellikle son yıllarda büyük atak yapan Safranbolu ve Beypazarı ilçelerindeki çalışmalardan dersler çıkarmalılar.

En önemlisi de ?geçmişlerine ne kadar sahip çıkarlarsa, geleceklerinin o kadar güzel olacağını? bilmeliler.

(Fotoğraf: Mudurnu?dan bir görünüş -M. N. Ö. Arşivi)