Büyüksu

Yaşım itibariyle Büyüksu?nun sularının bol ve temiz olduğu yılları hatırlıyorum. Çocukluğumda, Bolu'dan kendi köyümüze (Demirciler) yürüyerek giderken, eski Örencik Köprüsü?nden geçerdik. O zaman köprünün altından gürül gürül akan sulardan korktuğumuzu da hatırlıyorum. Köylülerin Büyüksu?ya ?kocasu? da dediği devirlerdi o devirler... Köprü deyince, Büyüksu üzerinde bulunan eski köprülerden birinin resmi de var bende? Dadıç (Ovadüzü) Köyü köprüsünün fotoğrafı bu?1930?lu yıllardan? İlginç bir eser değil mi? 1979?dan itibaren Büyüksu kenarında ki bir köyde ( Tatlar- Ocuklar), uzun yıllar öğretmenlik yapmıştım. Orada da Büyüksu?nun eski yatağında, Roma devrinden kalma kemerli bir köprü vardı. Oldukça da sağlam durumda idi. Sonra ilgisizlikten ve definecilerin gazabından harap hale geldi.

Tatlar?da görev yaptığım okul Büyüksu?ya da çok yakındı. Böylece Büyüksu?da ki her değişimin en yakın tanığı oldum. Su yatağı islâh edilmediğinden dolayı çok yağmur yağdığında Büyüksu büyük taşkınlar yapardı. Hatta bir defasında selden dolayı okulda mahsur kaldığımızı da hatırlıyorum. Özellikle Berk Köyü civarı bu taşkınlardan büyük zarar görürdü. Kirlenmenin de yavaş yavaş başladığı yıllardı o yıllar? Büyüksu?nun zaman zaman renginin karardığına şahit olurduk. Buna rağmen biz yine de Büyüksu?da canlı hayatı görürdük. Kurbağalar, küçük su kaplumbağaları, yılanlar, balıklar gibi? Bazen köylülerle balığa da giderdik. Serpme ile bol bol balık tutardık.

O yıllarda bizim için çevre- mevre pek o kadar mühim değildi. ?Akan su kir tutmaz? gibi bir lâf uydurmuş, buna kendimizi inandırmıştık! Onun için her türlü pisliğimizi Büyüksu?ya havale ediyor, güzel güzel yaşayıp gidiyorduk!

Zaman geçtikçe ve şehrin kanalizasyonu, sanayi atıkları arttıkça Büyüksu iyice kirlenmeye, içindeki canlı hayat da günden güne yok olmaya başladı.

90?lı yılların başından itibaren kirlenme gözle iyice görülünce ve şikâyetler de çoğalınca arıtma tesisi, kolektör yapımı konuşulur oldu. Tabii konu sadece konuşuluyor, hiçbir şey yapılamıyordu! Yıllar işte böyle geçip gitti.

Bu arada Büyüksu?ya hayat veren küçük derelerin suyu da yıldan yıla ya azalıyor, ya da kayboluyordu.1967 Bolu İl Yıllığında Büyüksu?ya akan bu derelerin isimlerini görüyoruz. Gâvur Pınarı Suyu, Elmalık Suyu, Çolak Deresi, Bıçkı Deresi, Yayla Pazarı Suyu, Akalan Deresi, Çanak ve Kayı Deresi, Doğan Deresi, Çay ve Kanlı Dereleri gibi?

Ben bu yazıyı yazmaya karar verince Büyüksu?nun son halini bir daha görmeye de gittim. Ağır bir koku karşıladı beni? Büyüksu adeta yok olmuş! Geride sadece şehir kanalizasyonunun akıntısı kalmış!

Yıl 2007? Kuraklığın da etkisiyle suyu iyice azalmış Büyuksu için bir ümit ışığı sonunda belirdi. Bolu'nun bu temel çevre probleminin halli için Büyüksu kenarında ?çift hat? kolektör yapımına başlanmış. Sanayi atıkları ve evsel atıkların 12 km.lik bir hatla arıtma tesisine taşınmasını öngören bu proje ile Okcular?dan Doğancı Köy?e, A.İ.B.Ü?den Yumrukaya?ya kadar Büyüksu?yu kirleten yerlerin kanalizasyonu ve güzergâhtaki sanayi atıkları sisteme bağlanacakmış. Sonunda da bütün bu atıklar yapılacak olan ?arıtma tesisinde? arıtılacakmış?

Bu proje gerçekten Büyüksu?nun kurtuluşu, ?yeniden? hayat bulmasıdır. Bolu'nun da büyük bir ayıptan kurtulmasıdır. Keşke imkân olsa da Abant?ta ki ?tesislerin? ve Abant Deresi boyundaki ?köylerin? atıkları da bir hatla bu sisteme bağlansa? Ben şahsen Abant?ın, çevresindeki tesisler tarafından kirletildiğine inanıyorum. Ayrıca Gölköy?e kadar gelen bu derenin bizim yakında ?içme suyumuz? olacağını da unutmayalım?

Şimdi biraz da Büyüksu ile ilgili nostaljik belgelere bakalım?

Büyüksu, 32 sene önce bir Bolu Gazetesine de isim olmuş. Haftalık ?Büyüksu Gazetesi?ne?

Kemal Özkan Ağabeyimizin çıkardığı güzel bir gazeteydi bu?

Yine Büyüksu Büyüksu olduğu, Boluların kenarında mesire yaptığı devirde, türkülere de ilham olmuş? Meselâ rahmetli Mehmet Aköğretmen?den alınan bir Bolu türküsüne?

?Büyüksu?nun söğüdü?ne?

İşte bu türküden bir dörtlük?

Büyüksu?nun suları / Harıl harıl harlıyor?

Nasıl kıydın canıma / Garip anam ağlıyor?

Bu hafta yazımızı bir dilekle bitiriyoruz?

İnşallah bol yağmur yağar da, Büyüksu?nun ?harıl harıl harladığı? o günlere tekrar döneriz?