Atatürk'ün Bolu'ya gelişi ve Fırka Tepesi

M. Nevzat Özdemir

   İnsan hayatında iz bırakan önemli anlar olduğu gibi şehirlerin tarihinde de böyle zamanlar vardır. Fetihler, düşman işgalinden kurtuluş günleri, büyük afetler ve önemli şahsiyetlerin ziyaretleri de bir şehrin tarihinde önemli yer tutarlar.

     İşte Bolu'nun tarihinde ki unutulmaz anlardan biri de cumhuriyetimizin kurucusu Atatürk'ün Bolu'ya teşrifleridir.

     Atatürk Anadolu'yu daha yakından tanımak için zaman buldukça memleket gezilerine çıkıyordu. Bir çok yeri de ziyaret etmişti. Bu bölgeye gelememişti. Bolulular Atatürk'ü devamlı davet ediyorlardı. Bu davet ısrarları sonunda gezi 1934 yılı programına dahil edildi. Gezi Atatürk'ün Ankara'dan Adapazarı'na kadar olan güzergâhı ilk defa görmesini de sağlayacaktı.

        17 Temmuz 1934 tarihinde gerçekleşen ziyaret Bolu'da büyük heyecan uyandırdı. Binlerce Bolulu onu heyecan ve sevinçle karşıladı. Bilindiği gibi Atatürk Bolu'da, Fırka Tepesi'ndeki Halkevi'nde, bir gece kaldı. Halkı ve Bolu'yu idare edenleri de orada dinledi. Gece de şerefine Halkevi bahçesinde bir balo ve şenlik düzenlendi. Ben vaktiyle bu anı yaşayan birçok kişinin canlı hatıralarını dinledim. Bu insanların çoğu artık vefat ettiler. Bunlardan birisi de Aktaş Mahallesi sakinlerinden artık aramızda olmayan Hacı Hasan Özhancı amcamızdır. Onunla 20 yıl evvel Aktaş Mahallesi'ndeki evinde konuşmuştuk. 90 yaşını aşmış olmasına rağmen fevkalâde dinç idi. Rahmetli Hasan Amca'nın anlattıkları Atatürk'ün Halkevi'ndeki gecesine biraz daha açıklık getiriyor.

      Bunları - yerel tarihimize de bir katkı olur düşüncesiyle - sizlerle paylaşıyoruz.

      "Bakın şimdi... Atatürk akşama doğru buranın saz çalanları yok mu demiş..Var demişler.. Biz o zaman Bolu'da 15-20 kişi varız. Yarenleriz... Geceleri beni hep alırlardı. Ben olmadan eğlence olmazdı. Çünkü ben Bolu'da eğlenceleri idare eden kişi idim. Bu işi yapana 'hıcıp' adı verilirdi. Neyse... Belediye Başkanı Reşat Aker geldi. Atatürk sizi çağırıyor dedi. Tabi heyecanlandım. Burada yaptığımızı orada yapabilecek miyiz?

       Atatürk; 'gelsinler bir zeybek oynayalım' demiş. Fırka'ya varıncaya kadar 15 kişiden Deldel, Kollu, Koca İlyas, Muharrem ve ben yani 5 kişi kalmışız.

      Atatürk;

      -Zeybek bilir misiniz? dedi.

       Biri ben bilirim dedi. Deldel çıktı ortaya. Koca İlyas'a da sen çal dedi. Sazı beğendi. Zeybeği beğenmedi. Tabi biz Bolulular zeybek bilmiyoruz

      -Yok yok o zeybek değil! deyip kendisi indi aşağıya ve vur! dedi. Biraz oynadı, sonra da;

      -Ben de pek yapamadım, dedi.. Neyse oturduk. Beş kişiden dördünü gönderdi. Ben jandarma olduğum için üzerimde asker elbisesi vardı. Bana sen dur! dedi. Sorular sordu.

      -Sağ olun gidin! dedi? 

*   *   *

        Yazımızda adı geçen 'Fırka Tepesi' denilen yer bugün Kültür Sitesi'nin ve yanındaki Kültür Park'ın olduğu mevkidir. Buranın eski adı ise 'Hıdırlık Tepe' imiş. Romalılar ve Osmanlılar zamanında mezar yeri olarak kullanılmış. Geçenlerde yol genişletme için yapılan kazılarda yine Roma mezarları çıktı.

        Cumhuriyetin ilk yıllarında buraya bir bina yapılmış. (Bazı kayıtlara göre 1930  yılında). Bina vaktiyle Cumhuriyet Halk Fırkası (CHP) ve Halkevi tarafından kullanıldığı için tepenin adı da zamanla Fırka Tepesi olarak anılmaya başlamış. Bu binanın adı da Bolu'da 'Halkevi' binası olarak yerleşmiştir. Reşat Aker'in  Belediye Başkanlığı zamanında (1933-1945 ) bir Almana tepenin çevre düzenlemesi yaptırılmış ve havuzlar yapılmış. Uzun yıllar içinde alış veriş yaptığımız 'Hal Binası' da onun zamanında inşa ettirilmiş.

       Hatırladığıma göre Halkevi binası son yıllarında Halk Eğitim Müdürlüğü tarafından kullanılıyordu. Tarihi mekânın bir de sinema ? tiyatro salonu vardı. Ben de ilk tiyatroyu orada seyretmiştim.  

       Bizim yaşımızdakiler iyi hatırlarlar... Fırka Tepesi vaktiyle Bolu'nun en havadar ve en güzel yerlerinden idi ve buradan Bolu'nun seyrine doyum olmazdı. Reşat Aker zamanında yapılan Hal Binası içinde ve çevresinde 'Bolu Pazarı' (pazartesi) günü pazar kurulurdu. Halin içinden zaman zaman meyve- sebze kokularını içimize çekerek geçer, Fırka'da Tatar İsmail'in kahvesinden bir çay ısmarlar, mis kokulu çam ağaçlarının altında, tahta sandalyelere oturup içerdik. Oradan Bolu'yu seyre dalardık.. Tarihini tam hatırlamıyorum ama 1974 veya 75 yılı olabilir. Halkevi binasını ve Hal binasını yıktılar.

       Şimdi düşünüyorum da bu Hal Binası bugün ne güzel turistik bir 'nostaljik çarşı' olurdu.

      Halkevi binasında da Atatürk'ün 'Bolu gezisinin hatıraları' müze şeklinde yaşatılırdı.

      Peki sonra buraya ne yaptık?

      Arkeolojik sit alanı da olan bu tepeyi iyice kazarak, içine hiç de estetik olmayan, beton yığını Kültür Merkezi'ni gömdük. Çevrede de apartmanlar yükseldi. Fırka Tepesi özelliğini iyice kaybetti. Bolu'yu seyir zevki falan da kalmadı.

      Vaktiyle 'Bolu'yu modernleştiriyoruz!' diyerek bu yanlışları yapanlar, sadece Bolu'nun güzel bir tepesini bozmadılar.

      Aynı zamanda şehrimizin 'tarihi hafızasının' bir bölümünü de silmiş oldular.

     M. Nevzat Özdemir